MENS EN AARDE IN HARMONIE
Volgens geologische berekeningen is de aarde 4,5 miljard jaar oud. Het grootste deel van haar bestaan werd in beslag genomen door geologische veranderingen. Oorspronkelijk een hete vulkanische planeet, vormde zich na miljarden jaren water waardoor de aarde langzaam afkoelde. Dat maakte uiteindelijk leven mogelijk. Maar ook ‘het leven’ deed er honderden miljoenen jaren over om zich te ontwikkelen van eenvoudige 1-cellige organismen tot meer complexe wezens. De laatste in de rij van deze ontwikkeling is de mens.
In de ontwikkelingsgeschiedenis van de aarde neemt de mens qua tijd een zeer bescheiden plaats in. Indien we de volledige bestaanstijd van de aarde plaatsen in het kader van 1 jaar, dan is de mens pas gedurende de laatste 15 minuten van dat jaar als ‘ homo erectus’ op het toneel verschenen. De ontwikkeling van de mens in zijn geschreven geschiedenis zoals we die kennen dateert echter pas van de laatste 60 seconden. Toch is zijn impact ondanks die korte tijd, op de wereld zoals wij die kennen, enorm. Zelfs zodanig dat hij de normale balans van de ecologische systemen en de evolutionaire ontwikkeling van de levende natuur heeft aangetast.
De mens onderscheidt zich van zijn voorlopers in het evolutionaire proces door zijn erg ontwikkelde cognitieve capaciteiten. Daarmee heeft hij zich in relatief korte tijd een uitzonderingspositie op aarde geschapen. Hij heeft zich daarbij in toenemende mate ook boven de natuur gesteld. Was hij oorspronkelijk deel van de natuur, later werd hij meester en zelfs eigenaar van de natuur. Hij kon er volledig over beschikken zoals het hem uitkwam. Dat deed hij dan ook op grote schaal.
De geschiedenis van de mens wordt voor een belangrijk deel bepaald door conflicten. Oorspronkelijk werden deze bijna uitsluitend in bloedige gevechten beslecht. De overwinnaar had gelijk. Naarmate de complexiteit van de menselijke samenleving toenam ging de mens naar wegen zoeken om conflicten op minder gewelddadige wijze op te lossen. Daarmee ontstond het recht. Voor steeds uiteenlopender menselijke activiteiten werden rechtsregels (wetten) opgesteld. Daarmee werd de harmonie tussen mensen bevorderd. Via ‘het recht’ kon de (machtigste en rijkste!) mens ook eigendomsrecht verkrijgen over (delen van) de natuur.
Het eigendomsrecht van en het daarmee samengaande beschikkingsrecht over de natuur heeft de mens sinds de Industriële Revolutie geen windeieren gelegd. Voor de natuur bleek deze constructie fataal. Waar de natuur er honderden miljoenen jaren over deed om zich in een subtiele balans te ontwikkelen waarbij allerlei soorten planten en dieren konden gedijen, deden wij er nog geen twee eeuwen over om deze balans (deels of volledig) te verstoren. Ons intensieve consumentengedrag was hier verantwoordelijk voor. Wij moeten alles hebben wat wij begeren tegen een zo laag mogelijke prijs. Dit gaat volledig ten koste van de natuur waar in principe alles gratis en onuitputtelijk was. Voor het bedrijfsleven is dit een geweldige inkomstenbron die (met de wet in de hand) met hand en tand wordt verdedigd.
De laatste decennia nemen de signalen dat de harmonie tussen mens en natuur dusdanig verstoord raakt dat beider welzijn en zelfs voortbestaan in gevaar komt, in frequentie en ernst toe. De mens heeft zich dat ook gerealiseerd en heeft in de loop der jaren milieuwetten ontworpen om bedreigde natuur te beschermen. De oorspronkelijke 3e rang positie van de natuur als object blijft daarbij echter gehandhaafd.
Door onze egocentrische opstelling heeft de mensheid ‘het recht’ slechts voor zijn onderlinge harmonie ontwikkeld. Wij moeten ons echter, mede in het licht van de ontwikkelingen van de laatste eeuwen, een grotere mate van bescheidenheid aanmeten en ons ‘slechts’ zien als deel van een groter geheel. In dit geheel bestaan diverse ecosystemen die de diversiteit van de natuur in stand (kunnen) houden.
Onze ‘hogere’ ontwikkeling geeft ons een grote verantwoordelijkheid. Daarmee moeten wij het recht en het bestuur zodanig inrichten dat deze het welzijn en functioneren van de aarde als geheel (inbegrepen de mens) en elke gemeenschap, Aruba niet uitgezonderd, bevorderen. De harmonie tussen mens en natuur op basis van wederkerigheid moet daarmee hersteld worden waarmee tegelijkertijd schadelijke menselijke activiteiten worden ingeperkt. Het geven van rechten aan de natuur (als subject) naast een grotere bewustwording van alle mensen ten aanzien van de natuur biedt daar het beste perspectief voor. Daarmee voorkomen wij dat wij ons eiland, onze planeet en daarmee onszelf de das omdoen. De vraag is echter of wij in staat zijn ons eigen belang opzij te zetten en bijtijds stappen hiertoe te ondernemen.
Voor een nieuwe kijk op de mogelijkheid van rechten voor de natuur zijn het artikel en de scriptie ‘De natuur in het geding’ van Micheline Bury een mooie inleiding.
